صفحه ۸۱

ببندند و رابطه آنان با مردم قطع یا ضعیف گردد، که در این صورت قدرتمندان جامعه افراد و طبقات ضعیف را طعمه خود قرار می‎دهند (و دست رنج و اموال آنان را به یغما می‎برند...).

سپس پیامبر(ص) فرمودند: "ای مردم شاهد باشید که من نصیحت و خیرخواهی لازم و وظیفه ام را انجام دادم." سپس امام صادق (ع) فرمودند: "این آخرین کلام پیامبر(ص) بر منبر خود بود." "نعیت الی النبی نفسه و هو صحیح لیس به وجع قال: نزل به الروح الامین قال: فنادی 6 الصلاة جامعة و امرالمهاجرین و الانصار بالسلاح و اجتمع الناس فصعد النبی (ص) المنبر فنعی الیهم نفسه ثم قال: "أذکر الله الوالی من بعدی علی امتی ! الا یرحم علی جماعة المسلمین فاجل کبیرهم و رحم ضعیفهم و وقر عالمهم و لم یضر بهم فیذلهم و لم یفقرهم فیکفرهم و لم یغلق بابه دونهم فیأکل قویهم ضعیفهم..." ثم قال: "(قد) بلغت و نصحت ! فاشهدوا" و قال ابوعبدالله (ع): هذا آخر کلام تکلم به رسول الله (ص) علی منبره"؛ کافی، کتاب الحجة، باب ما یجب من حق الامام علی الرعیة ...، ج 1، ص 406، حدیث 4.

از طرف دیگر حق مردم این است که کارگزاران حکومت بدانند پذیرش حکومت آنان از سوی مردم باعث قدرت و نفوذ فرمان آنان شده است؛ پس باید مردم را ولی نعمت خود دانسته و به دور از رفتار قیم مآبانه با مردم مهربان باشند و از خدمت و حمایت آنان دریغ نورزند، و همچون پدری مهربان با آنان برخورد کنند؛ و در جهت تأمین حقوق اجتماعی آنان کوشا، و در مقابل خطاها بردبار و دارای شرح صدر باشند، و همواره در برابر این نعمتی که خداوند به آنها عطا فرموده است با خدمت به مردم شکرگزاری نمایند؛برگرفته از رساله حقوق امام سجاد(ع)، تحف العقول، ص 261، شماره 17. "لایشکر الله من لایشکر

ناوبری کتاب