صفحه ۴۳۸

1- شهید ثانی در "مسالک" و مقدس اردبیلی در "مجمع الفائدة و البرهان" در حرمتشان تشکیک کرده اند.

2- صاحب "جواهر" می‎گوید، قول به حرام بودن ماهی بدون فلس در نهایت ضعف است.

3- علامه حلی در کتاب "مختلف الشیعه" می‎گوید: هیچ دلیلی از احادیث بر حرمت ماهی بدون فلس به دست نیامد.

4- در برخی از رساله های عملیه چنین آمده است: خوردن ماهی بدون فلس جایز است و دلیل آن پس از ملاحظه تعارض ادله دال بر حرمت و حلیت، قاعده اصالة الحل است که پس از تعارض ادله باید به این قاعده رجوع شود.

5- حضرت عالی فرموده اید: دلیل بر حرام بودن ماهی بدون فلس، اجماع فقهاست. من چگونه این استدلال را به برادران شیعه و سنی عرضه کنم و بگویم اجماع فقهای شیعه بر خلاف آیه شریفه: (أحل لکم صید البحر و طعامه متاعا لکم...) (برای شما صید دریا و طعام آن حلال شد در حالی که آن دو، متاع شماست) فتوا به حرمت صید دریا داده است ؟ گذشته از این که اجماع منقول حجت نیست و اجماع محصل آنان وجود ندارد! چگونه در این موضوع با وجود روایات متناقض، اجماع فقها بر خلاف ظاهر آیه شریفه فوق حجت است ؟

(جواب:) 1 - فقهای اهل سنت، تمام انواع ماهی ها را حلال می‎دانند، بلکه عده زیادی از آنان غیر از ماهی، تمام حیوانات دریایی را نیز حلال دانسته اند ولکن اجماع فقهای شیعه، غیر ماهی از حیوانات دریایی را حرام دانسته و مشهور آنان ماهی بدون فلس را نیز حرام می‎دانند و اخبار معتبر زیادی که از اهل بیت (ع) نقل شده و نمی توان از آنها چشم پوشید دلالت بر آن دارد. کلمات شیخ طوسی در این مسأله متهافت است و صاحب جواهر از کسانی است که اصرار بر حرمت دارد، او پس از اشاره به روایاتی که دلالت بر حرمت دارد، متعرض نقل بعضی روایات شده که دلالت بر حلال بودن ماهی بدون فلس دارد و سپس می‎گوید: "شکی نیست که تمام ادله دال بر حلال بودن ضعیف است، زیرا روایات دال بر حرمت که نصند اگر

ناوبری کتاب