معاملات، تأسیسی یا امضایی است ؟
(سؤال) آیا قراردادهای مشارکتی، مانند مضاربه، مزارعه، مساقات و... امضایی بوده یا تأسیسی اند؟
(جواب:) معمولا معاملات، اموری است که ضرورت های اجتماعی در عرصه اقتصاد، آن ها را ایجاب کرده است و شارع مقدس با توجه به احاطه کاملی که به تمام مصالح و مفاسد بشر دارد، بخش عمده ای از آنها را امضا یا تصحیح کرده و برخی را فاسد و ممنوع شمرده است؛ از این رو مشروعیت هر گونه معامله و قراردادی منوط به عدم ثبوت منع و ردع شرعی نسبت به آن بوده و به تعبیری عدم مخالفت آن با اصول و قواعد شرعی است.
ملکیت موقت در خرید و فروش
(سؤال) در خرید و فروش، آیا دوام مالکیت مشتری و بایع نسبت به مبیع و ثمن به اقتضای ذات بیع و شرا است، یا این که مقتضای اطلاق آن میباشد به نحوی که اگر خلاف دوام شرط شود، مخالفت با مقتضای ذات معامله نشده است ؟
(جواب:) ملکیت یک امر تکوینی غیر قابل تغییر نیست، بلکه یک امر اعتباری عقلایی بوده و تابع اعتبار عقلاست و بیع و شرا برای نقل ملکیت و تبادل مالکین است. و هرچند متعارف بین عقلای جهان تا حال، ملکیت مطلقه مالکین است و اطلاق بیع و شرا منصرف به ملکیت مطلقه طرفین میباشد، ولی به نظر میرسد اگر ملکیت موقت بر حسب نیازها، نسبت به عین و ذات، معمول و معتبر شود نزد عقلا، دلیلی بر فساد آن نداریم؛ مثلا یک ساختمان در هر سال شش ماه معین مال زید باشد و از آن بهره ببرد و شش ماه دیگر مال عمرو باشد.
(سؤال) آیا نظام اجاره کار و دستمزد ساعتی از نظر اسلام مطلوب است و یا نظام مشارکتی (همچون مساقات، مضاربه، مزارعه و...) که کارگر را در سود عادلانه شریک میسازد؟
.jpg)
