آیت‌الله منتظری

نظر به این که موضوع دیه اهل کتاب و برابری آن با دیه مسلمانان در برخی از محاکم عمومی و انقلاب با نظرات متفاوت بررسی و حکم صادر می‎شود که گاه سبب نگرانی و تضییع حق جوامع اهل کتاب می‎شود متمنی است آن جناب فتوای موصوف مورد درخواست جوامع اهل کتاب را ارسال فرمایند که موجب سپاس خواهد بود.

جواب: در رابطه با دیه اهل کتاب، فقهای اهل سنت در دیه آنان اختلاف نظر دارند؛ حنفیه دیه همه اهل کتاب را مانند دیه مسلمان - ده هزار دهم و قرائن آن - می‎دانند و غیرحنفیه دیه زرتشی را هشتصد درهم می‎دانند ولی دیه یهودی و نصرانی را شافعیه چهار هزار درهم و مالکیه و حنبلیه نصف دیه مسلمان می‎دانند.

و اما فقهای شیعه مشهور آنان دیه هر سه فرقه را هشتصد درهم می‎دانند و براین امر اخبار صحیحه بسیاری دلالت دارد. و هر چند در برخی اخبار شیعه چهارهزار درهم و در برخی مانند دیه مسلمان نیز ذکرشده ولی نوعا فقها این اخبار را حمل بر تقیه کرده و به آنها عمل نکرده اند. و شیخ طوسی رحمة الله علیه این اخبار را حمل نموده بر کسی که عادت دارد اهل کتاب را بکشد. و برخی از فقهای معاصر اخبار متعارض را حمل نموده بر اختیار دولت اسلامی برحسب شرایط و موقعیت افراد. اما کثرت اخبار هشتصد درهم و صحت آنها و عمل مشهور فقها بر طبق آنها قابل اغماض نیست.

لیکن برای رفع دغدغه هموطنان و جلوگیری از تبلیغات مخالفین نظام اسلامی بویژه در شرایط جهانی امروزه راهی وجود دارد، بدین گونه که چون اهل کتاب در ذمه یا امان دولت اسلامی می‎باشند ممکن است دولت در عقد و قرارداد ذمه یا امان به عنوان شرط ضمن عقد لازم متعهد شود در صورتی که آنان به شرایط ذمه و امان عمل نمایند، دیه آنان را مانند دیه مسلمانان پرداخت نماید که طبعا زاید بر هشتصد درهم از بودجه دولت پرداخت می‎شود؛ و این موضوع در بودجه کشور منظور می‎گردد و به مصلحت نظام و کشور و جمع بین الحقوق می‎باشد، و مجلس شورای اسلامی نیز آن را تحت ضوابط و شرایطی تصویب می‎نماید. و مصادیق و موارد آن زیاد نیست تا مستلزم بودجه سنگینی شود.