آیت‌الله منتظری

(سؤال 2580) معاون جرم تا چه مقدار در جبران خسارت ناشی از جرم سهیم است ؟

جواب: به مقداری که مؤثر بوده و انتساب فعل به او صحیح می‎باشد؛ و تشخیص موضوع بر عهده عرف و کارشناسان می‎باشد.

(سؤال 2581) در دادگاهی قتلی شبه عمد تشخیص داده شده و اولیای دم در ابتدا و نه در حضور قاضی و به صورت کتبی، رضایت خود را اعلام داشته ولی پس از مدتی دادگاه به آن رضایت توجه نکرده و خواستار اعلام دوباره رضایت است و اولیای دم پشیمان شده و رضایت نمی دهند. در این صورت گرفتن دیه - پس از پیداشدن قاتل - برای اولیای دم جایز است یا نه ؟

جواب: اگر رضایت و عفو اولیای دم که موجب بری الذمه کردن قاتل است واقعا محقق شده باشد، برگشت از آن جایز نیست.

(سؤال 2582) یک نفر چند نفر را می‎کشد، اولیای یک مقتول طلب قصاص و اولیای مقتول دیگر طلب دیه می‎کنند. آیا با قصاص موضوع برای دیه مقتول دیگر باقی است و می‎توانند مطالبه دیه نمایند چون طالب قصاص نبوده، یا با قصاص از ناحیه اولیای یک مقتول برای اولیای مقتول دیگر برای دیه وجهی نیست ؟

جواب: مسأله دارای شقوق کثیره و محل خلاف است؛ و اجمالا آنچه اولا به واسطه قتل عمدی ثابت می‎شود قصاص است، نه تخییر بین قصاص و دیه؛ و با تراضی طرفین دیه ثابت می‎شود و در فرض سؤال اگر همه بر قصاص توافق کردند دیه واجب نیست، و احوط توافق آنها است؛ ولی اگر یکی از آنان بدون استیذان از دیگران قصاص کرد، جمعی از فقها می‎گویند حق دیگران ساقط است چون موضوع منتفی شده و دیه ثابت نیست. همچنین است در صورتی که قاتل بمیرد یا اجنبی او را بکشد.

ولی در حدیث معتبر وارد شده که اگر قاتل فرار کند و او را نیافتند تا این که مرد، دیه از مال او برداشته می‎شود؛ و اگر مال ندارد از الاقرب فالاقرب خویشان او گرفته می‎شود؛ و اگر کسی را ندارد امام دیه او را می‎پردازد، "فانه لایبطل دم امری مسلم."وسائل الشیعه، کتاب القصاص، باب 8.