آیت‌الله منتظری

جواب: تعزیر به معنای تأدیب است، و تأدیب در برابر گناه است. در مواردی که برای گناه از ناحیه شرع حد خاصی مشخص نشده، حاکم شرع واجد شرایط برای جلوگیری از توسعه گناه حق دارد گناهکار را ادب نماید. و تأدیب و کیفیت و مقدار و مراتب آن بسته به نظر حاکم شرع صالح است؛ او باید مصالح جامعه و شرایط زمانی و مکانی و موقعیت گناهکار را در نظر بگیرد، و چه بسا عفو و گذشت اصلح باشد، و بسا لازم است به توبیخ و تهدید اکتفا کند. و آخرین مرتبه تعزیر ضرب یا حبس یا تعزیر مالی، و یا امور دیگری است که در زمان ما بتواند در تنبه و اصلاح مجرمین مؤثر باشد. در نهج البلاغه می‎خوانیم: "اولی الناس بالعفو اقدرهم علی العقوبة"نهج البلاغه، کلمات قصار، شماره 52. (شایسته ترین مردم به عفو، قادرترین آنان به مجازات است). و باز می‎خوانیم: "اقیلوا ذوی المروءات عثراتهم فما یعثر منهم عاثر الا و یدالله بیده یرفعه."همان، شماره 20. (از لغزش افراد با شخصیت بگذرید، چرا که هیچ یک از آنان لغزشی نمی کند مگر این که دست خدا به دست اوست و او را بلند می‎نماید.)

و در "غرر و درر آمدی" می‎خوانیم: "رب ذنب مقدار العقوبة علیه اعلام المذنب به."غرر و درر، ج 4، ص 73، حدیث 5342. (چه بسا گناهی که مجازات آن، همان فهماندن آن است به شخص گناهکار.) و بالاخره نسبت به هر گناه تأدیب جایز است؛ ولی تأدیب مراتب دارد و الزامی هم نیست.

(سؤال 2527) آیا شرعا می‎توان در مواردی که شارع حد تعیین نکرده است مازاد بر "مادون الحد" یعنی 74 ضربه شلاق به هر عنوانی مجازات کرد؟

جواب: تأدیب مراتب دارد و به نظر حاکم شرع عاقل و آگاه به مصالح اسلام و جامعه و مرتبه گناه و موقعیت اجتماعی گناهکار و شرایط زمانی و مکانی بستگی دارد؛ و الزامی هم نیست و کمتر از حد می‎باشد.

(سؤال 2528) در تعزیر به غیر شلاق (از قبیل حبس، جریمه نقدی، محرومیت از حقوق اجتماعی، تبعید و...) ما دون الحد چگونه محاسبه می‎شود؟ و آیا اصولا تعزیر به غیر شلاق سقفی دارد؛ و یا به هر میزان می‎توان مجرم را تعزیر کرد ولو بلغ ما بلغ ؟