لهم من المساکین و المحتاجین و اهل البؤسی و الزمنی... و تفقد امور من لایصل الیک منهم ممن تقتحمه العیون و تحقره الرجال، ففرغ لاولئک ثقتک من اهل الخشیة والتواضع، فلیرفع الیک امورهم، ثم اعمل فیهم بالاعذار الی الله یوم تلقاه، فان هؤلاء من بین الرعیة أحوج الی الانصاف من غیرهم، و کل فأعذر الی الله فی تأدیة حقه..."نهج البلاغه، نامه 53. (آنگاه مواظب حریم خدا باش در مورد طبقه زیردستان جامعه، آنهایی که از جهت فقر و مسکنت و احتیاج و گرفتاری و ابتلا به انواع دردها و مشکلات هیچ چاره ای برای زندگی ندارند... و مراقب امور کسانی باش که مردم به چشم خواری و ذلت به آنها نگاه میکنند و حقیرشان میپندارند، و توان دسترسی به تو را ندارند. برای رسیدگی به کار اینان افراد مورد اعتماد و خداترس و متواضع را بگمار تا حوائج آنان را به تو گزارش دهند، و چنان با آنان عمل کن که روز قیامت پیش خداوند حجت داشته باشی. این دسته از مردم، بیش از دیگران به عدل و انصاف حکومت نیازمندند، و کاری کن که هر کدام به حقشان برسند و تو پیش خداوند معذور باشی.)
دوازدهم - حق دیدار خصوصی هر فرد و گروهی بدون حاجب و مانع با حاکم، خواه موافق باشد یا مخالف.
در نامه مالک آمده است: "و اجعل لذوی الحاجات منک قسما تفرغ لهم فیه شخصک و تجلس لهم مجلسا عاما فتتواضع فیه لله الذی خلقک و تقعد عنهم جندک و اعوانک من احراسک و شرطک حتی یکلمک متکلمهم غیر متتعتع؛ فانی سمعت رسول الله (ص) یقول فی غیرموطن: لن تقدس امة لا یؤخذ للضعیف فیها حقه من القوی غیر متتعتع."همان. (و برای افراد نیازمند وقت خاصی را قرار ده که شخصا با تواضع برای خداوند در یک جلسه عام و به دور از تشریفات آنان با تو ملاقات کنند؛ به شکلی که هیچ یک از نگهبانان، پاسداران و یاران تو حاضر نباشند تا آنان بتوانند به راحتی و بدون ترس و لکنت زبان مطالب خود را با تو مطرح کنند. همانا من کرارا از پیامبر(ص) میشنیدم که میفرمود: "ملتی که افراد و طبقات ضعیف آن نتوانند حق خود را از
.jpg)
