صفحه ۴۴۰

استطعت..."نهج البلاغه صبحی صالح، نامه 53. (همانا در مردم خلافها و عیوبی هست که حاکم به پوشاندن آنها سزاوارتر از دیگران است. پس آن خلاف ها و عیوب پوشیده را برملا نکن؛ زیرا وظیفه تو تنزیه و دفاع از مردم است در مورد خلافها و عیوب ظاهری آنان، چه رسد به خلافها و عیوب پوشیده که حساب آنها با خداست نه با تو. پس تا می‎توانی خلافها و عیوب مردم را بپوشان.) حضرت در اثبات این حق تفاوتی بین موافق و مخالف قائل نشده اند.

دهم - حق عفو و گذشت نسبت به لغزشها. این حق نسبت به موافق و مخالف سیاسی یکسان است. خداوند به پیامبر(ص) می‎فرماید: (خذ العفو و امر بالعرف و اعرض عن الجاهلین)سوره اعراف (7): آیه 199. (زیادی اموال را بگیر و امر به معروف بکن و از نادانان بگذر.) و نیز می‎فرماید: (و لاتستوی الحسنة و لاالسیئة ادفع بالتی هی احسن، فاذا الذی بینک و بینه عداوة کأنه ولی حمیم )سوره فصلت (41): آیه 34. (خوبی و بدی یکسان نیستند - ای پیامبر - تو بدی ها را با خوبی پاسخ ده تا موجب شود دشمنت با تو دوست صمیمی گردد.)

سیره پیامبر(ص) و حضرت امیر(ع) همواره با رفق و مدارا و عفو و گذشت نسبت به مخالفان و حتی دشمنان اسلام همراه بوده است، بجز آن دسته ای که علنا سلاح برداشته و به جنگ و محاربه با اسلام اقدام و حقوق افراد را تضییع می‎کردند. روایات و نمونه های زیادی در این رابطه در کتب مربوطه در دست می‎باشد. از جمله می‎توان به بحارالانوار، جلد 16، صفحه 216 و اصول کافی، جلد 2، صفحه 108 و سیره ابن هشام، جلد 3، صفحات 305 و 352 و تفسیر مجمع البیان، تفسیر سوره منافقین و تفسیر سوره ممتحنه، و کامل ابن أثیر، جلد 2، صفحات 250 و 251 و سیره ابن هشام، ج 4، صفحه 133 و کتابهای غارات، انساب الاشراف و مصنف ابن ابی شیبه، و نیز سیره حلبی، جلد 2، صفحه 306 مراجعه نمود.

یازدهم - حقوق اقشار ضعیف و دور از قدرت؛ اعم از موافق و مخالف سیاسی. در نامه حضرت به مالک آمده است: "... ثم الله فی الطبقة السفلی من الذین لا صلة

ناوبری کتاب