آیت‌الله منتظری

جواب: اگر نماز مغرب و عشاء را به هر دلیل تا نصف شب نخوانده باید تا قبل از اذان صبح با وضو، و اگر معذور است با تیمم، بدون قصد اداء یا قضا بخواند.

(سؤال 1199) با توجه به طولانی بودن روز و شب در نواحی شصت درجه و بالاتر در تابستان و زمستان، روزه گرفتن از فجر تا مغرب غیرممکن و غیرعملی به نظر می‎رسد. آیا بهتر نیست گفته شود در همه نواحی به طور استاندارد از شش صبح تا شش بعدازظهر روزه گرفته شود؟ این روش دوازده ساعت، روزه گرفتن را حتی برای ساکنین نواحی اقیانوسهای شمالی و جنوبی ممکن می‎سازد. به خاطر بیاورید که در مناطق شمال شش ماه روز (بهار و تابستان) و شش ماه شب (پاییز و زمستان) می‎باشد. به همین صورت استاندارد ساختن اوقات نماز هم می‎تواند مفید باشد.

جواب: در منطقه هایی که مجموع شب و روز بیست و چهار ساعت است نمازهای پنجگانه در وقت آنها باید انجام شود. و در روز رمضان مطابق نص قرآن از طلوع فجر تا اول شب روزه واجب است، هر چند روز طولانی باشد؛ مگر این که شخصی مریض باشد یا عطش بر او غلبه نماید که به مقدار ضرورت آب می‎نوشد. و البته در مناطق شمال هوا گرم نمی باشد.

و مسأله قطبین و نزدیک آنها که شش ماه شب و شش ماه روز است، در کتاب عروة الوثقی، فصل 12، بحث صوم، مسأله 10 ذکر شده؛ و مسأله بین محشین عروة اختلافی است. صاحب عروة می‎فرماید: "مدار در روزه و نماز بلاد متعارف است، و اما احتمال سقوط تکلیف در قطبین بعید است." و اینجانب در ذیل کلمه بعید است حاشیه مفصلی نوشته ام که ترجمه آن را برای شما می‎نویسم:

"علت بعید بودن آن (سقوط تکلیف) این است که:

اولا - از کتاب و سنت و نیز حکم عقل به دست می‎آید که شارع مقدس به نماز و روزه و فهم و بیان خواص و آثار معنوی آنها اهتمام خاصی داشته است.

ثانیا - کمال انسان و تربیت او به وسیله عبادات و نماز و روزه می‎باشد.

ثالثا - اقامه نماز و روزه از اهداف تمام پیامبران بوده است.

رابعا - نماز و روزه از ارکان و پایه های فروع دین است.