آیت‌الله منتظری

سرقفلی

سؤال 515 سرقفلی یک باب مغازه قصابی را به مبلغ چهارصد هزار تومان خریده بودم و اجاره بهای آن در هر برجی چهارصد و پنجاه تومان معین شده بود ولی پولم نرسیده که تمامی مبلغ سرقفلی آن را بپردازم و مالک آن، مقرر کرد که سالی پنجاه هزار تومان به او پرداخت نمایم و اجاره آن را روزی صد تومان، که می‎شود برجی سه هزار تومان، به او تأدیه نمایم آیا اضافه اجاره که مبلغ دو هزار و پانصد تومان می‎باشد ربا می‎شود یا خیر؟

جواب: اگر هنگام اجاره قرارداد شود که تا مدت معین مبلغ سه هزار تومان هر ماهی اجاره بها، و تا مدت معین هر سالی مبلغ پنجاه هزار تومان به عنوان سرقفلی پرداخت شود اشکال ندارد، و اگر هنگام اجاره کمتر از اجاره بهای یاد شده تعیین شود و به ملاحظه تأخیر در پرداخت سرقفلی سود گرفته شود جائز نیست.

سؤال 516 از آنجا که در رساله حضرت امام (قدس سره) و رساله جنابعالی سرقفلی به طور مطلق پذیرفته نشده و تصریح به این شده که پس از انقضای اجاره تصرف مستاجر بدون اذن مالک غاصبانه است. و با توجه به اینکه اکثر سرقفلی های امروزی را همین مورد تشکیل می‎دهند که مورد قانون مالک و مستاجر هم می‎باشد (م 19 ق 1356) که مورد توجه اکثر قضات هم می‎باشد، حال چنانچه قاضی، حکم به تأدیه سرقفلی از ناحیه مالک نماید تملک مستاجر بر سرقفلی می‎تواند وجه شرعی داشته باشد یا خیر؟

جواب: اگر مستاجر هنگام اجاره به مالک، سرقفلی پرداخت نکرده باشد پس از پایان مدت اجاره هنگام تخلیه حق مطالبه سرقفلی یا حق کسب و پیشه از مالک ندارد.

سؤال 517 در منطقه (ابرقو) از قدیم الایام چنین مرسوم بوده که کشاورزیهای جزء در دو قسمت خریداری می‎شده، حق مالک و حق کشاورزی که اولی را (اربابی) و دومی را دسترنجی، تعبیر می‎کنند و بسیاری از کشاورزان از زمانهای سابق بر این اراضی کشت می‎کردند و مال الاجاره را طبق عرف محل و قرار کلی به مالک پرداخت می‎نمودند و اگر کشاورز گهگاه بخواهد دسترنجی آب و ملک را بفروشد متعارف بوده