آیت‌الله منتظری

دیباچه ای غم آلود:

این سومین و واپسین جلد از کتاب "دیدگاهها" است و دو مقدمه دو جلد پیشین برای این جلد هم معتبر و خواندنی است. نوشتن مقدمه برای این جلد از دیدگاهها دردناک بود، چه اینکه مقدمه ای بر پایان دیدگاههاست و خالق آن دیگر در قید حیات دنیوی و مادی نیست.

1 - تمامیت خواهی محدود به سلطه بر زندگان نیست بلکه آنان دست از سر مردگان هم برنمی دارند و حتی دست از سر تاریخ نیز؛ به گونه ای که تاریخ سازی می‎کنند، به آسانی می‎کوشند کسانی را از تاریخ اخراج و کسانی را وارد کنند. اما تاریخ حتی با انگشتان بریده قربانیان دیکتاتوری به حقیقت وفادار خواهد ماند؛در دوره حکومت استالین، زندانیان تبعید شده به سیبری در صدها کیلومتر دورتر از کاشانه شان و در جایی که امکان فرار و دسترسی به دیگر آدمیان وجود نداشت دوره محکومیت خود را سپری می‎کردند و در همانجا جان می‎دادند و کسی از مکان آنها خبر نداشت. آنان نه تنها افکار و عقاید که تمام وجودشان سانسور شده بود و در دیار خاموشی می‎مردند و در گور فراموشی می‎ماندند. یکی از زندانیان انگشت خود را برید و به تنه درختی بست که در رودخانه روان بود تا شاید صدها کیلومتر دورتر به دست کسانی بیفتد و از وجود انسان هایی فراموش شده و سانسور شده در جهنم استالین آگاه شوند. و بر ماست که با بیان و نشر اسناد تاریخی دست کم این بخش هویت ملت را از گزند جعل و تحریف مصون داریم.

متنی با عنوان "مناظره دکتر علی سینا با آیت الله منتظری" در حیات ایشان منتشر گردید که طبق آنچه در این جلد دیدگاهها آمده است مجعول بود و نشان می‎داد دیکتاتوری از نوع غالب و مغلوب آن همسان است.

2 - عادی ترین و ساده ترین سخنان و مواضع ایشان حتی تبریک ها و تسلیت ها نیز