آیت‌الله منتظری

تحقیق و تتبع اشکالات مطرح شده را جواب علمی و قانع کننده دهند؛ بر همین اساس است که تقلید از مجتهد زنده مطابق احتیاط است، چون همیشه مجتهدین حی و زنده، اوضاع زمان و مکان را بررسی می‎نمایند تا با آشنایی کامل با اوضاع زمانه فتوی دهند؛ همان گونه که امام صادق می‎فرمایند: "العالم بزمانه لاتهجم علیه اللوابس" (کسی که عالم به زمانش باشد مشکلات به او هجوم نخواهد آورد) علما این گونه باید باشند و به اشکالات پاسخ دهند. پس حوزه های علمیه باید باشد، تفاوتی هم میان نجف و قم نیست، هدف واحد است و اختلافی میان حوزه قم و نجف وجود ندارد.

از همین جا تأکید می‎کنم مخارجات و هزینه های حوزه ها تنها باید از سوی مردم پرداخت گردد. صدای من به برادران و خواهران متمکن می‎رسد به آنها عرض می‎کنم: اداره حوزه ها مهم است، مهمترین محل برای مصرف وجوهات حوزه هاست، تا مادامی که حوزه ها نیاز دارند باید خمس ارباح مکاسب در حوزه ها صرف شود.

امیدواریم وابستگی حوزه های علمی به دولت بتدریج قطع شود و مردم و آنان که اهل وجوهات هستند از اعطای آن دریغ نکنند تا امتیاز از دست رفته حوزه های شیعی از نو به دست آید.

[ رعایت امور اخلاقی ]

نکته دیگری که می‎خواهم تذکر دهم در رابطه با امور اخلاقی است. آنچه که در حوزه ها حائز اهمیت شمرده می‎شود مسائل فقهی است. من بارها عرض کردم انسان دارای سه مرحله وجودی است: یک مرحله کامل و عالی وجود انسان است که همان عقل اوست، که این را حیوان ندارد لذا تکلیف و خطابی متوجه آنها نمی شود. مرحله متوسط انسان غرائز و امیال است که در انسان هست، گرچه در حیوانات نیز وجود دارد؛ ولی چون آنها عقل ندارند نسبت به کنترل امیال و غرائز تکلیفی ندارند؛ اما انسان مکلف است آنها را تحت کنترل درآورد. مرحله سوم بدن