از آمدن آیت الله بروجردی به قم من یادم هست قم 800 طلبه بیشتر نداشت، و بعد در زمان ایشان به بیش از 3/000 نفر رسید، حال شاید بیش از 30/000 طلبه در قم باشد. و این که یک روزی آنجا حوزه بوده یک روزی اینجا، به واسطه آن است که کشورها از هم منقطع بوده و از هم جدا بوده اند، امروز تمام دنیا به هم مربوط است.
حوزه نجف به گونه ای بود که کمتر در متن مردم بود و علمای آن کمتر در متن جامعه بودند، اما علمای حوزه قم در متن جامعه بودند؛ حتی ایرادی که بعضی نجفی ها به قمی ها میگرفتند این بود که شما چرا منبر میروید؟ در گذشته بسیاری از آنها منبر نمی رفتند، و به کارهای علمی فردی مشغول بودند.
منظور این است امروز که دنیا به هم مربوط شده است، دنیای ارتباطات است، قم و نجف ندارد! برای این که چند ساعته میشود از قم به نجف رفت و به عکس.
هر جایی که بیشتر، علما و دانشمندانی باشند و مؤثر باشند قهرا طلاب دور آنها جمع میشوند حتی اگر در نجف باشد. الان در نجف علمایی چون آیت الله سیستانی، آیت الله فیاض و آیت الله سید محمدسعید حکیم و دیگران هستند.
آقای فیاض مقرر درسهای مرحوم آیت الله آقای خویی بوده و مرد ملایی است، اصلش هم افغانی است، و آیت الله سیستانی هم هستند که مرجع تقلیدند. بنابراین اگر برخی علما و بزرگان متوجه نجف شوند و به آنجا کوچ کنند قهرا جاذبه دارد و طلبه ها به آنجا خواهند رفت، و اگر فرضا بیشتر علمای برجسته در قم باشند قهرا آنها به قم خواهند آمد. الان هم من نشنیده ام علمای قم قصد رفتن به نجف را داشته باشند، با این که خیلی شان نجفی بوده اند و اینک در قم میباشند و شاگرد دارند و مشغول تدریس اند. پس این که یک رقابتی در میان باشد که قمی ها و نجفی ها بخواهند با هم رقابت کنند این گونه نیست و هر دو هدف واحدی دارند و اختلاف بین آنها شایعه است؛ البته اختلاف سلیقه قدری بود، نجف اعتقاد داشت علما در سیاست کمتر دخالت داشته باشند، ولی قم بویژه پس از آیت الله خمینی در وادی سیاست افتاد.
.jpg)
