آیت‌الله منتظری

و پیغمبراکرم (ص) برحسب حدیث معتبر که در کافی است - اول باب العلم - فرمودند: "طلب العلم فریضة علی کل مسلم، ألا و ان الله یحب بغاة العلم" طلب علم بر هر مسلمانی واجب است، آگاه باشید خدا طالبین علم را دوست می‎دارد. البته بعضی از علوم واجب عینی است برای همه، مثل دانستن معارف، احکام دینی و اخلاق اسلامی؛ ولی سایر علوم که مورد نیاز بشر می‎باشد یاد گرفتن آنها واجب کفایی است، و حق در واجب کفایی این است که وجوب متعلق به همه است، بر همه واجب است و اگر ترک شود همه گناهکارند، ولی اگر کسانی به اندازه ضرورت متصدی شدند از گردن دیگران ساقط می‎شود. پس ما می‎توانیم بگوییم این علومی که مورد نیاز بشر است مخصوصا در جهان امروز که بدون علوم و صنایع زندگی امکان ندارد، واجب کفایی می‎باشند. مثلا مردم نیاز به پزشک دارند، اگر پزشک در شهری نباشد همه گناهکارند؛ معنای واجب کفایی همین است. همین طور مهندسی و صنایع مورد نیاز؛ فرض کنید در یک شهر نانوایی نباشد و مردم رنج می‎برند، بر همه واجب است که مقدمات آن را فراهم کنند، معنی واجب کفایی این است. پس سایر علوم که مورد نیاز بشر است تحصیل آنها بر همه واجب کفایی است.

"طلب العلم فریضة علی کل مسلم" را نمی شود بگوییم منحصر در علوم دینی است؛ منتها علوم دینی به اندازه نیاز هر کسی واجب عینی است ولی سایر علوم دیگر واجب کفایی است که همه باید یاد بگیرند؛ مگر این که افرادی به مقدار ضرورت انجام دهند. و اگر فرض کردیم یک کسی از مسلمانان نداریم که به ما تعلیم نماید، باید برویم از دیگران یاد بگیریم؛ چنانچه فرموده اند: "الحکمة ضالة المؤمن أینما وجدها أخذها" حکمت گمشده مؤمن است هر کجا که آن را بیابد فرا می‎گیرد.

تحصیل علم از نظر مکان هم توسعه دارد، "اطلبوا العلم ولو بالصین" طلب علم کنید حتی اگر لازم باشد به چین بروید. از نظر زمان هم گفته شده - ز گهواره تا گور دانش بجوی - "اطلب العلم من المهد الی اللحد". البته من این جمله معروف را به عنوان روایت در جایی ندیدم؛ ولی "اطلبوا العلم ولو بالصین" در کتب روایت نقل شده است.