آیت‌الله منتظری

سپس فرمودند: "من برخود روا نمی دانم که افراد را بازداشت و زندانی کنم مگر اینکه دشمنی خود را با ما اظهار دارند."

خریت از مخالفان سیاسی حضرت بود که شخص حضرت و حکومت ایشان را قبول نداشت، و جمعی را با خود همراه کرده بود و با زبان و گفتار مخالفت می‎نمود؛ و از نظر احتمال دست بردن به سلاح متهم بود و عبدالله بن قعین از همین نظر به حضرت اعتراض داشت.

3 - همچنین حضرت در نامه خویش به مالک اشتر فرموده است: "و لاتکونن علیهم سبعا ضاریا تغتنم أکلهم..." (نهج البلاغه، نامه 53)

4 - و نیز در کتاب انساب الاشراف (ج 2، ص 359 در رابطه با خوارج نهروان) آمده است: و کان علی (ع) یقول: "انا لا نمنعهم الفئ و لانحول بینهم و بین دخول مساجد الله و لا نهیجهم ما لم یسفکوا دما و ما لم ینالوا محرما."

"تهییج" یعنی حرکت و برخورد شدید که شامل مزاحمت، بازداشت و قطع حقوق آنان می‎شود. جمله "ما لم ینالوا محرما." یعنی تا زمانی که حق واجب المراعاتی را تضییع نکنند.

5 - و در کتاب مصنف ابن ابی شیبه (ج 15، ص 327) آمده است: "عن کثیر بن نمر قال بینا أنا فی الجمعة و علی بن ابیطالب علی المنبر اذجاء رجل فقال: لاحکم الا لله، ثم قام آخر فقال: لاحکم الالله، ثم قاموا من نواحی المسجد یحکمون الله. فأشار بیده: اجلسوا؛ نعم، لاحکم الا لله، کلمة حق یبتغی بها باطل، حکم الله ینتظر فیکم. ألا ان لکم عندی ثلاث خلال ما کنتم معنا: لن نمنعکم مساجد الله ان یذکر فیها اسمه، و لا نمنعکم فیئا ما کانت ایدیکم مع ایدینا، و لانقاتلکم حتی تقاتلوا؛ ثم اخذ فی خطبته."

استفاده از مساجد منحصر به نماز خواندن در آن نبوده است؛ بلکه بحثهای اعتقادی، تفسیری و تاریخی را نیز شامل می‎شده. مطابق فرموده آن حضرت مخالف سیاسی - که اقدام مسلحانه نکرده است - حتی در صورتی که اصل نظام یا شخص حاکم را قبول نداشته باشد، علاوه بر اینکه نباید مورد تعرض قرار گیرد، باید بتواند از مساجد برای هر امر دینی که مرتبط با خداوند است استفاده نماید.

"فئ" کنایه از همه امکانات و اموال عمومی است که در اختیار حاکمیت می‎باشد.