صفحه ۴۷۸

آن "تهور"، و تفریط آن "جبن و ترس" است. از اجتماع حد وسط در قوای سه گانه فوق "عدالت" محقق می‎شود. در حقیقت شاخصه عدالت در قوای مزبور به این است که انسان هر قوه ای را در محل مناسب خود قرار دهد که با نیاز و نیل به سعادت او متناسب باشد.

4 - عدالت در عرصه اجرای قانون؛ شاخصه عدالت در اجرای قانون، مساوات در آن است نسبت به همه افراد و اقشار اعم از ضعیف و قوی. در این عرصه اگر قانون به طور مساوی اجرا نگردد جامعه آسیب می‎بیند؛ اگر مجری قانون بخواهد حق جامعه تأمین و احقاق شود راهی جز تساوی همه افراد و اقشار در اجرای قانون - که مصداق "اعطاء کل ذی حق حقه" است - وجود ندارد.

5 - عدالت در عرصه مجازات؛ شاخصه عدالت جزایی در اصل کیفر دادن جرائم و تناسب بین آن دو نهفته است. نسبت جرائم با کیفرها نسبت علت و معلول می‎باشد؛ از این رو باید بین آن دو تناسب و سنخیت وجود داشته باشد. و بر این اساس (سنخیت بین علت و معلول) با کیفر ناعادلانه نمی توان وضعیت عادلانه را در جامعه برقرار ساخت. از آنچه ذکر شد روشن گشت که شاخصه عدالت، بجز در عرصه اجرای قانون، در هیچ یک از عرصه های ذکر شده و تعریف ماهوی آن الزاما به معنای مساوات نیست.

[ حقوق مخالفان در اسلام ]

پرسش 14: حقوق شرعی "مخالف سیاسی" چیست ؟

جواب: مخالف سیاسی - چه کسی که اصل نظام و حاکمیت دینی را قبول دارد ولی به شیوه و سیاست حاکمان انتقاد دارد، یا کسی که اصل نظام و حاکمیت دینی یا ساختار سیاسی نظام و یا صلاحیت حاکمان را قبول نداشته باشد - از دیدگاه شرع دارای حقوقی است؛ که این حقوق اختصاص به مسلمانان ندارد، و شامل آنان - اعم از شیعه و سنی - و غیر مسلمانان می‎گردد.

اما در غیر مسلمانان در مثل جامعه ایران تابع توافقهایی است که در قرارداد میان آنها و مسلمانان منعقد شده است، و یا در قانون اساسی بیان شده است. (عقد ذمه)

ناوبری کتاب