صفحه ۴۷۴

جواب: بنابر نظریه تمرکز قدرت در یک نفر، ملاک مشروعیت حاکمیت دارا بودن همه شرایطی است که عقل و شرع آنها را لازم می‎داند؛ و عدم تخلف او از قوانین و مقررات عقلی و شرعی در اداره کشور. در کتاب دراسات علاوه بر هشت شرطی که برای شخص حاکم از طریق عقل و کتاب و سنت بیان شده بر انتخاب آزادانه او توسط مردم نیز تأکید شده است؛ زیرا حکومتی که مقبولیت عمومی نداشته باشد دوام و ثبات ندارد.

اما بنابر نظریه تفکیک قوا در حاکمیت دینی، ملاک مشروعیت هر یک از سه قوه نظام اسلامی دارابودن شرایطی است که هر قوه می‎طلبد؛ به علاوه پایبند بودن آن به وظایف قانونی ای که بر عهده آن گذاشته شده است.

[ ضوابط شرعی "عدالت اجتماعی" و معیارهای دینی "ظلم"]

پرسش 13: ضوابط شرعی "عدالت اجتماعی" و معیارهای دینی "ظلم" چیست ؟

جواب: "عدل" و "ظلم" دو مفهوم متقابل و متباین هستند. مفهوم عدالت در مورد خداوند با عدالت در مورد بشر متفاوت است. عدل الهی در دو منظر ارزیابی می‎شود:

1 - عدل در تکوین

2 - عدل در تشریع

عدل الهی در نظام تکوین به معنای داشتن حقی بر خداوند نیست، بلکه به این معناست که هر موجودی هر درجه از وجود و یا کمال وجود را که استحقاق و امکان آن را دارد دریافت می‎کند. موجودات در نظام هستی از نظر قابلیتها و امکان فیض گیری از مبدأ هستی با یکدیگر متفاوتند. ذات حق به هر موجودی آنچه را که برای او ممکن است و قابلیت آن را دارد از وجود و کمال وجود اعطا می‎نماید و امساک نمی کند. هیچ موجودی بر خدا حقی پیدا نمی کند که دادن آن حق، انجام وظیفه و ادای دین شمرده شود؛ زیرا موجودیت هر موجودی متقوم به حق تعالی است، و از خویش هویتی در برابر او ندارد. آنچه در خطبه 216 نهج البلاغه (عبده) در رابطه با "حق" آمده است: "... لایجری لاحد الا جری علیه، و لایجری علیه الا جری له؛ و لو کان لاحد ان یجری له و لایجری علیه، لکان ذلک خالصا لله سبحانه دون خلقه..." ظاهرا به همین معنا اشاره دارد.

ناوبری کتاب