آیت‌الله منتظری

می‎نشست و با دقت و متانت به سخنان آنان گوش فرا می‎داد، و آنگاه با منطق و استدلال شبهات آنان را پاسخ می‎گفت. در این زمینه نقل شده است: روزی مفضل که یکی از یاران خاص امام صادق (ع) بود در مسجد پیامبر(ص) مشغول نماز بود، در همین اثنا دو نفر از مادیون وارد مسجد و مشغول به صحبت شدند، به گونه ای که او صحبتهای آنان را می‎شنید. آنان در ضمن صحبتهای خود به مبحث نبوت و پیامبراسلام پرداختند و ادعا کردند که پیامبر فردی نابغه بوده و قصد ایجاد تحول در جامعه خود را داشته است و با اینکه خود مذهب را قبول نداشته، بهترین راه تحول را مذهب دانسته و از این طریق عمل نموده است ! مفضل از این سخنان به خشم آمد و با تندی با آنان برخورد کرد. آنان به مفضل گفتند: تو از چه کسی تبعیت می‎کنی ؟ اگر از جعفر بن محمد پیروی می‎کنی بدان که ما در حضور او این حرفها را می‎گوییم و حتی بر ضد خدا استدلال می‎کنیم ولی ایشان نه تنها عصبانی نمی شود بلکه به دقت گوش می‎دهد به گونه ای که ما گمان می‎کنیم او حرفهای ما را پذیرفته است؛ اما پس از آن با متانت پاسخ حرفهای ما را می‎دهد.

رشد و تعالی اسلام در همه زمانها وابسته به این است که همگان - حتی مخالفان - آزادانه اعتقادات خود را مطرح نمایند و بستر مباحث علمی در همه زمینه ها و برای همه اشخاص فراهم گردد و فکر و اندیشه تنها با منطق و استدلال پاسخ داده شود. و تجربه به خوبی نشان می‎دهد هرگاه این بستر در جامعه فراهم آمده است درنهایت اسلام نفع برده، و به عکس هرگاه حکومتها و یا افراد به رفتارهای قهرآمیز روآورده اند نتیجه منفی به دست آمده است.

و بالاخره معنای "محاربه" در پاسخ پرسش اول و معنای "افساد فی الارض" در پاسخ پرسش دوم بیان شد. لازم است برای انطباق این دو عنوان بر مصادیق به آن دو پاسخ مراجعه شود.

پرسش 4: آیا حد شرعی "محاربه و افساد" حوزه سیاسی را هم شامل می‎شود؟ یعنی اگر اقدامات سیاسی مسالمت آمیز و غیر مسلحانه شخص یا اشخاصی از قبیل انتقاد و مخالفت با حاکمیت از دیدگاه حاکم شرع، نامطلوب و مخل امنیت ملی تشخیص داده شود، آیا چنین افراد یا تشکیلاتی محارب و مفسد محسوب می‎شوند؟