صفحه ۴۴۳

همان گونه که قبلا اشاره شد مشروعیت و مقبولیت حاکمیت دینی در زمان غیبت معصومین (ع) جز از راه انتخاب و پذیرش مردم محقق نمی شود، البته با لحاظ ویژگی های شرعی و عقلی در افراد منتخب. مردم حق دارند شیوه تمرکز یا تفکیک قوا را - برحسب مقتضیات و شرایط متغیر زمان و مکان - انتخاب نمایند.

بلکه با پیچیدگی و گستردگی مسائل حکومتی و سیاسی در زمان ما، برای نیل به قسط و عدالت و حفظ همه حقوق که هدف اصلی تشکیل حکومت می‎باشد، ظاهرا راهی جز تفکیک قوای سه گانه وجود ندارد؛ زیرا تمرکز قدرت در شرایط پیچیده کنونی در دست یک فرد غیر معصوم و جایزالخطا آن هم به صورت غیر موقت و غیرمسؤول از ناحیه مردم از نظر عقل و شرع مردود است و نمی توان چنین نظریه ای را به شرع مبین و شارع حکیم نسبت داد.

[ موقعیت تفکر جدایی دین از حکومت در شرایط ایران ]

پرسش 8 - مفهوم "لائیستیه" که فرانسه بدان سخت پایبند است به نظر شما در کشور ایران قابل اجراست ؟ برای جواب به این پرسش اطلاع از این امر مفید است که در آغاز قرن، لائیستیه (جدایی کلیسا یا روحانیت از دولت) آزادکردن انسان از خدا و دین بود؛ یک قرن بعد، امروز تحول کار به اینجا رسیده است که جامعه، دولت مظهر اقتدار نمی خواهد، دولت حافظ حقوق انسان می‎خواهد. برای داشتن این دولت، دین در جامعه نقش اول را پیدا کرده است؛ تعلیم ارزشها، تبلیغ حقوق انسان و مدافع جامعه در برابر قدرتها (دولت و ماوراء ملی ها...).

جواب: ظاهرا مقصود شما از "لائیستیه" همان "سکولاریسم" یعنی جدایی دین از حکومت است. در این رابطه باید گفت: سکولاریسم نتیجه طبیعی شکست حکومت دینی در یک جامعه می‎باشد. تجربه تاریخی حکومت دینی کلیساها در اروپا همین امر را ثابت کرده است. هرچند واکنش دیگر آن تبدیل حکومت به حکومتی لائیک و ضد دین است که صورتی شدیدتر نسبت به سکولاریسم دارد، و در ترکیه امروز پس از حکومت عثمانی دیروز در حال تجربه است. هرگاه دین و ارزشهای آن ابزار سیاست و حکومت گردد و از دین برای مقاصد سیاسی یا سرکوب افراد و نیروها استفاده شود واکنش طبیعی آن جز سکولاریسم یا لائیک نخواهد بود. در کشور ما نیز

ناوبری کتاب