صفحه ۳۶۳

جواب: با اینکه رسول خدا(ص) به اعتقاد ما معصوم از خطا و گناه بوده اند با این حال خداوند در خطاب به آن حضرت می‎فرماید: (و شاورهم فی الامر) و آن حضرت در مسائل اساسی خطاب به مردم می‎فرمودند: "اشیروا علی".

شما توجه دارید که کلمه "علی" در لغت عرب برای استعلاء و اشراف است. پس مقصود حضرت این بوده که بر من و کارهای من اشراف داشته باشید و راهنمایی کنید؛ و حکومت ظاهری رسول خدا(ص) و امیرالمؤمنین (ع) براساس بیعت و انتخاب مردم تشکیل شد.

ولی متأسفانه حکام اسلامی نوعا به مردم بی اعتنا بوده اند و بلاد اسلامی در گذشته و حال گرفتار حکومتهای غیرمردمی بوده است، در این حکومتها مردم نقشی نداشته و بر حاکمان نظارت نداشته اند، به همین دلیل انتخابات که مظهر اراده مردم است یا وجود نداشته و یا به صورت کاذب و فرمایشی انجام می‎شده است.

س 3 - در کشور ما آشنایی نظری با احزاب سیاسی و سایر ملزمات دموکراسی همزمان با تکاپوی نوگرایان و نخبگان سیاسی آشنا با فرهنگ و تمدن مغرب زمین آغاز شد و تحقق عملی آن با وقوع نهضت مشروطه حاصل گردید و این چیزی در حدود 90 سال طول کشید؛ علت تأخیر در تطبیق را در چه می‎بینید؟

جواب: در گذشته بزرگترین مانع رشد فکری ملت ما حکومتهای استبدادی بوده است. بدیهی است با وجود چنین حکومتهایی تشکیل احزاب سیاسی مستقل مردمی امکان نداشته است. در نهضت مشروطه ملت ما توانست - با همه کارشکنی ها - گام بلندی در جهت از بین بردن استبداد مطلق و تأسیس حکومتهای نسبتا مردمی بردارد. نقش روحانیون بیدار و آزادیخواه، و روشنفکران متعهد در رشد فکری جوامع مذهبی قابل انکار نیست. متأسفانه این دو عامل تا زمان نهضت مشروطه در برابر قدرت طلبان انحصارگر ضعیف بود، ولی در اثر پیشرفت روابط جهانی در زمان مشروطه و بعد از آن تا اندازه ای این ضعف برطرف شد.

ناوبری کتاب