واقعی هستند و شارع مقدس پنج مصلحت اساسی را ملاحظه کرده است که عبارتند از: مصلحت دین، عقل، جان، ناموس (عرض) و مال، که با رعایت آنها انسان میتواند به کمال مطلوب دست یابد.
2 - بسیاری از مصالح و مفاسد برای بشر قابل ادراک است، ولی بعضی را باید از لسان شرع به دست آورد. بیشتر مصالح در احکام عبادی - به ویژه در جزئیات آنها - قابل ادراک عقلی نیست؛ در حالی که اغلب احکام معاملات به معنای اعم برای عقل بشری قابل ادراک است، هرچند در بعضی موارد، شارع مقدس در همین حیطه نیز شرایطی را معتبر دانسته که شاید برای عقل قابل ادراک نباشد.
3 - مصالحی را که عقل قادر به ادراک آنهاست، گاه عقل تمام مصلحت موضوع آن را درک میکند و گاه برخی یا بخشی از مصالح آن را ادراک مینماید. در صورت اول به علت حکم پی برده است، و در صورت اخیر حکمت آن را دریافت نموده است.
4 - مصالح واقعی یا در قالب احکام واجب و حرام و مستحب و مکروه مقید شده اند و یا رها هستند و بستگی به شرایط زمانی و مکانی مکلف دارند؛ بنابراین احکام به تبع مصالح یا ثابت اند و یا متغیر.
5 - مصالح در قالب احکام گاه در شرایط عادی ملاحظه شده اند و گاه در شرایط اضطراری؛ به دیگرسخن گاه در شرایط اضطراری، مصلحت خلاف حکم اولی را اقتضا میکند. به عنوان مثال حرام اولی مثل خوردن مردار در زمان خاص و به طور موقت حلال میشود؛ یا مستحب، واجب و یا مکروه، حرمت مییابد؛ چنانکه گفته اند: الضرورات تبیح المحظورات.
6 - احکام ثابتی که به لحاظ ضرورت تغییر یافته اند تابع شرایط ضروری هستند؛ یعنی تا زمانی که شرایط ضروری باقی است باقی اند، و زمانی که شرایط اضطراری برطرف شد حکم به حال اول باز میگردد؛ الضرورات تتقدر بقدرها.
7 - کشف مصالحی که تابع شرایط زمانی و مکانی هستند بر عهده کارشناسان است؛ مثلا اینکه آیا با فلان کشور باید صلح کرد یا جنگید، آیا در بخش صنعت باید سرمایه گذاری کرد یا در بخش کشاورزی، آیا کشاورزی باید مکانیزه باشد یا سنتی، آیا باید از مستشاران خارجی کمک گرفت یا خیر و...؛ در این گونه موارد عقلا و کارشناسان جامعه موظف اند در مورد آنها تصمیم گیری نمایند.
.jpg)
