صفحه ۱۷۲

جسمی و کثرت اشتغالات علمی، فرصت ورود در این میدان وسیع و ارائه پاسخهای مفصل را نمی دهد لذا تصمیم گرفتم مسائلی را که در ذهنم و بسا در برخی اذهان دیگر خلجان دارد به نحو اختصار در چند فصل یادآور شوم.

قلوب انسانها "بین اصبعی الرحمن" قرار دارد و لذا پیوسته در معرض افکار و نظریات مختلف قرار می‎گیرد. استاد بزرگوار مرحوم آیت الله العظمی بروجردی می‎فرمودند: "انا کل یوم رجل" من در هر روز مردی هستم؛ بدین معنا که انسان نباید متحجر باشد و طبعا باید نوآوری داشته باشد. هیچ گاه ابراز نظرات خیرخواهانه از طرف اینجانب به دلیل آنکه پیوسته در متن مسائل کشور بوده ام گناه محسوب نمی شود؛ و هرچند شرایط برای اجرای برخی اندیشه ها فعلا فراهم نباشد، ولی ممکن است اظهار آنها، در آینده زمینه وجود اندیشه های نافع و مفید در اذهان متصدیان امور گردد، زیرا عالم طبیعت عالم تأثیر و تأثر و تغییر و تحول و اسباب و مسببات می‎باشد؛ و بر این اساس ادعا ندارم آنچه در این نوشتار آمده مطلق و خالی از اشکال می‎باشد، بلکه از سوی صاحب نظران قابل بررسی و اصلاح است.

و بالاخره همیشه در مسائل مطروحه آنچه را درک کرده و آن را به مصلحت دانسته ام به طور صریح و شفاف مطرح کرده و هیچ گاه یافته های خویش را زیر پوشش لفافه های دیپلماسی و الفاظ گیج کننده مخفی نمی نمایم؛ و هرگز هم طالب مقامی نبوده ام، چون بر این اعتقادم که مقامهای دنیایی کمالی برای انسان نمی آورد بلکه یک سلسله امور اعتباری می‎باشند که جز مسؤولیت سنگین و گرفتاری برای انسان چیزی ندارند، مگر آنکه به فرموده مولا امیرالمؤمنین (ع) انسان بتواند به واسطه آنها حقی را به پا دارد و یا جلوی باطلی را بگیرد.

فصل اول: "تحقق و خارجیت حکومت به انتخاب و پذیرش مردم"

اینکه مشروعیت حکومت در اسلام به نصب حاکم از ناحیه خداست (هرچند باواسطه)، یا به انتخاب از ناحیه مردم و بیعت آنان با او (که در حقیقت محصول یک قرارداد اجتماعی بین مردم از یک طرف و شخص حاکم از طرف دیگر است) و یا فرق

ناوبری کتاب