آیت‌الله منتظری

از عقل اول که بدون واسطه به خدا و اراده خدا وابسته است شروع، و به نازلترین موجود عالم که مادة المواد است و در حاشیه وجود و مرز عدم قرارگرفته و جز حیثیت قابلیت پذیرش فعلیت ها هیچ گونه فعلیت و کمالی ندارد و از آن در فلسفه به "هیولای اولی" تعبیر می‎شود، ختم می‎گردد.

و به طور کلی مراتب هستی و وجود را که تفاوت آنها به شدت و ضعف می‎باشد چنین نامگذاری کرده اند: ذات خدا را که وجودی است نامحدود و مستقل، با قطع نظر از صفات "غیب الغیوب و هاهوت" می‎نامند؛ و با ملاحظه همه صفات کمال که جدای از ذات نیستند بلکه عین ذات او می‎باشند "لاهوت" می‎نامند. و متأخر از ذات و صفات خداوند را که عالم عقل می‎باشد "جبروت"، و متأخر از آن را که عالم نفوس کلی می‎باشد "ملکوت"، و نازلترین مرتبه را که عالم طبیعت و ماده است - آسمانی باشد یا زمینی - "ناسوت" می‎نامند؛ و عالم ناسوت به طور کلی دارای دو مرتبه است: مرتبه قوه و استعداد و مرتبه فعلیت. منظور از فعلیت، صور عناصر و مرکبات از قبیل: معادن و نباتات و حیوانات و انسان می‎باشد که هر کدام در حد خاصی و با اثر خاصی جلوه گر است؛ و منظور از قوه، هیولا و ماده است که خود فعلیت ندارد و زیربنای همه صورتهاست و در اثر حرکت و تغییر در مسیرهای گوناگون صورتهای مختلف را می‎پذیرد.

و چون ممکن است مادة المواد در اثر حرکت جوهری و تکامل