آیت‌الله منتظری

دلیل چهارم: ایجاد اشیای بزرگ و مجسم ساختن آنهاست در عالم ذهن؛ انسان قدرت دارد در حالی که چشمان خود را بسته است اشیایی بسیار بزرگتر از جسم خود را همچون شهری بزرگ و کوهی بلند و صحرایی وسیع و دریایی ژرف را در عالم خیال خود حاضر و مجسم کند. و اگر توجه او به عالم ماده و تن کمتر باشد - مانند عالم خواب و رؤیا و یا ابتلا به برخی امراض روحی - همین موجودات خیالی بسیار قوی و مؤثر در نظر او مجسم می‎شوند به گونه ای که از وجود آنها در عالم خیال خود استفاده کرده و لذت می‎برد و یا زیر فشار آنها قرار می‎گیرد؛ و بسا لذت و بهره انسان یا ناراحتی او از مشاهدات خود در عالم خواب، بسیار زیادتر از لذت یا ناراحتی او در بیداری است.

این موجودات خیالی در عالم ماده خارج از وجود انسان موجود نیستند، بلکه ظرف وجود آنها ذهن و روح انسان است و همه آنها ساخته ذهن اوست، از این راه ما می‎یابیم که ذهن و روح انسان مادی نیست و از مکان و ابعاد مادی مجرد و رها می‎باشد؛ زیرا اگر مادی بود و مدرکات آن منطبق بر سلولهای مغز باشند لازمه آن، انطباق موجود بزرگ با حفظ بزرگی خود بر موجود کوچکتر می‎باشد؛ در صورتی که محال است مظروف از ظرف بزرگتر باشد."

اشکال و پاسخ آن

منصور: "چه مانعی دارد موجود بزرگ بر صفحه کوچکی منعکس شود، چنانکه عکسی از کوه و صحرا و باغ و ساختمان در عدسی چشم