کارخانه معظم و پر پیچ و خم بدن را تشکیل میدهد، و هریک از آنها با سازمان خاص خود متناسب با کار و هدف خود میباشد. همچنین یک سنخ از دستگاههای متعدد دیگری در بدن مربوطند به قوای ادراکی، و یک سنخ دیگر مربوطند به حرکات و فعالیتهای خارجی انسان.
از جمله دستگاههای مربوط به قوای ادراکی دستگاه قوه باصره است که از طبقات چشم و نقطه زردی که اشیای خارجی پس از مواجهه در آن منعکس میشوند و سلسله اعصاب مربوط به دیدن تا منتهی الیه آن که نقطه خاصی است در مغز تشکیل شده، و این دستگاه کاملا از دستگاه قوه سامعه و شنوایی که از گوش و سازمان داخلی آن شروع و به مرکز دیگری از مغز ختم میشود جدا میباشد. و همچنین دستگاههای مربوط به قوای ذائقه و شامه و لامسه و حتی نقطه نهایی آنها در مغز همه از یکدیگر جدا میباشند و هریک از آنها متناسب با کار خود ساخته شده است.
حواس ظاهری راه علم و دانش انسان
د: در آغاز، معلومات انسان از راه حواس ظاهری پنجگانه از خارج دریافت میشوند و در این رابطه گفته اند: "من فقد حسا فقد علما" هرکس یکی از حواس را فاقد باشد فاقد قسمتی از علم خواهد بود.
در اثر فعل و انفعالات مادی خاصی که به وسیله دستگاههای مربوط انجام میشود انسان با خارج ارتباط پیدا میکند و مدرکات محسوسه