آیت‌الله منتظری

و ساختمان، و باغبان علت ایجاد درختان است، و پدر و مادر علت وجودی فرزند می‎باشند، پس چرا همه را هم سطح می‎شمرید؟!"

ناصر: "در بین موجودات مادی علیت و فاعلیت حقیقی یعنی ایجاد در کار نیست و هیچ موجود مادی نمی تواند نیستی و معدوم محض را هست کند، بلکه بعضی از آنها از شرایط و زمینه های وجودی بعضی دیگرند و بسا فاعل و ایجادکننده حرکت اند. از علل مادی جز حرکت دادن مواد و جابجاکردن و تغییر شکل و صورت جدید به آنها دادن کاری ساخته نیست.

بنا مواد ساختمانی موجود را جابجا می‎کند و روی هم می‎چیند و پس از پیداشدن ساختمان و تمام شدن آن هرچند بنا از دنیا برود ساختمان برقرار است، پس او در حقیقت فاعل حرکت است نه موجد ساختمان. علیت و فاعلیت حقیقی یعنی معدوم محض را "هست " کردن، فقط از موجودات مجرد ساخته است. موجود مجرد دارای توجه و اراده است و صرفا با توجه خود چیزی را ایجاد می‎کند به گونه ای که حدوث و بقای آن وابسته به توجه اوست و به محض سلب توجه نابود می‎شود، چنانچه شما در حالت تخیل و یا در عالم خواب باغی را در عالم ذهن و خیال خودتان ایجاد و مجسم می‎کنید و با سلب توجه شما همه تار و پودش نابود می‎شود. این باغ با همه اجزاء و تار و پودش پرتو و جلوه توجه و اراده شماست و شما موجد و فاعل آن می‎باشید. و چنانکه سابقا گفتیم: همه نظام جهان خارج، از ماده و صورت و