ناصر: "منصور جان، سرور و لذت، برطرف کردن امر ناملایم و ناراحتی نیست، بلکه درک و ادراک ملایم و امر مطلوب است. خداوند مردگان را حیات میبخشد تا به حسابها رسیدگی شود، انسانهای سرکش و عاصی را مجازات و انسانهای مطیع و نیکوکار را شادمانی بخشد؛ و این امر با رحمت و رأفت و حکمت او سازگار است. مجازات و شادمانی و انواع عقاب و ثواب از لوازم تکوینی اعمالی است که انسانها از روی اختیار در دنیا مرتکب شده اند، بلکه عین آن اعمال است که در روز معاد به صورتی مناسب بروز خواهد کرد،(و ما تجزون الا ما کنتم تعملون)، سوره صافات (37)، آیه 39 و معاد و آخرت باطن همین دنیاست.(یعلمون ظاهرا من الحیاة الدنیا و هم عن الاخرة هم غافلون)، سوره روم (30)، آیه 7 پس در حقیقت خود عاصی و گناهکار است که موجب آزار و اذیت خود گردیده است.
معاد جسمانی و روحانی
آنچه تاکنون بیان شد برای اثبات اصل معاد بود؛ ولی کیفیت معاد که آیا جسمانی است یعنی انسان در نشئه آخرت فقط لذات و آلام جزئی و حسی چون حور و قصور و آتش و... را درک میکند، یا روحانی است که فقط حقایق عقلی و غیرحسی چون حق تعالی و ملائکه مقربین و... را مشاهده و درک کرده و از مشاهده آنها التذاذ مییابد، و یا هم جسمانی است و هم روحانی، بحث دیگری است که مورد نظر و اختلاف حکما و متکلمان و اهل حدیث واقع شده است.
.jpg)
