صفحه ۳۱

است که در بین موجودات عالم طبیعت نیز فعل و انفعال و علیت و معلولیت برقرار است و برخی از آنها بر برخی دیگر تقدم دارند و در یک سطح نیستند. اگر آب دریاها تبخیر نشود و به صورت ابرهای متراکم در نیاید باران و برف نمی بارد و درختان و گیاهها سرسبز و شاداب نمی شوند، اگر پدر و مادر نباشند و یا شرایط تولید مثل فراهم نگردد فرزند به وجود نمی آید، و اگر نهال درخت کشت نگردد و به حد رشد نرسد و دارای شکوفه نشود و از سرما و حوادث محفوظ نماند میوه و ثمره آن به دست نمی آید، پس چگونه همه موجودات و پدیده های این جهان را در عرض یکدیگر و هم سطح می‎شمرید ولی حساب خدا را از این جهان پهناور جدا می‎کنید و او را در طول این جهان و والاتر از آن قرار می‎دهید؟!"

ناصر: "موجودات این جهان مادی هرچند همه در یک زمان نیستند و برخی بر برخی دیگر از جهت زمان مقدمند و ضمنا بعضی از آنها از شرایط وجودی و زمینه ساز بعضی دیگر است، ولی در عین حال همه آنها از جهت درجه وجودی در یک درجه و یک رتبه هستند، همه جسم اند و حجم و زمان و مکان دارند و از عناصر طبیعت ترکیب شده اند و با حرکت و یا تغییر و کون و فساد آمیخته اند؛ ولی خدای جهان وجودی است مجرد و رها از حد و مقدار و زمان و مکان و تغییر و حرکت، و والاتر از همه موجودات مادی این جهان است.

همچنین مجردات دیگر نیز از قبیل عقل و روان هرچند پرتو خدا و

ناوبری کتاب