آیت‌الله منتظری

مادة المواد تام القابلیة و دارای قابلیت های گوناگون بود، و خدای متعال تام الفاعلیة و فیاض علی الاطلاق می‎باشد، به لطف خداوند متعال ماده در مسیرهای مختلف به حرکت افتاده و صور و فعلیت های گوناگون را به خود می‎گیرد تا برسد به مرتبه عقل کل و صلاحیت وصول الی الله که هدف از خلقت انسان است.

هنگامی که ماده شروع به حرکت جوهری در قوس صعود می‎نماید در واقع با "لبس" بعد از "لبس" - یعنی بدون این که کمالی را از دست بدهد - به مراحلی هم طراز مراحل قبل که در قوس نزول از آن گذر کرده برگشت و عود می‎نماید.(کما بدأکم تعودون)، سوره اعراف (7)، آیه 29. البته نه عین همان مراتب به صورت خط مستقیم، زیرا برگشت به عین همان مراتب مستلزم اعاده معدوم و تکرار تجلی حق تعالی است که به نظر فلاسفه و عرفا باطل است. از این رو گفته اند حرکت و خط سیر موجودات به سوی حق تعالی دوری است نه به صورت خط مستقیم؛ (دنی فتدلی، فکان قاب قوسین او ادنی)، سوره نجم (53)، آیات 8 و 9 پس انسان به واسطه تکامل و حرکت در قوس صعود، در حقیقت هرلحظه می‎میرد و زنده می‎شود؛ یعنی تعین و صفت قبلی را از دست داده و تعین و وصفی دیگر می‎پذیرد. و از دست دادن تعین به معنای از دست دادن کمال پیشین نیست، بلکه به معنای از دست دادن ماهیت و حد سابق است؛ و هرچه در قوس صعود بالاتر رود به منبع نور یعنی حق تعالی نزدیکتر می‎گردد، و از این رو ماهیات و حدود قبلی خود را از دست می‎دهد و محدودیتهای وجودی