صفحه ۲۸۸

مرجحات خارجی مثل شرع و تبلیغ و ارشاد و وعد و وعید معمولا نسبت به افراد یکسان است. و مرجحات داخلی هم گرچه بعضا متفاوت می‎باشند مانند تربیت خوب، علم، حسن نظر و امثال اینها، ولی اینها کمالات ثانوی انسانند که پس از گذشت زمانی به وجود آمده و در حقیقت انسانی دخیل نیستند، صرف نظر از این که درباره پیدایش آنها هم تأمل وجود دارد که چرا و چگونه پدید آمده اند؛ پس انسانها برحسب طبیعت انسانی که همان کمال اول است یکسان می‎باشند، و در نتیجه کارهای خیر از همه آنها نیز باید در همه شرایط از نظر وقوع یکسان باشد، در حالی که طبق گفتار شما این گونه نیست."

ناصر: "انسانها برحسب استعداد و سرنوشت و طینت اولی و ساخت ذاتی متفاوتند و همین امر موجب می‎شود که در پیدایش مرجحات داخلی مانند تربیت، کسب علم، حسن نظر و نیز در پیروی از مرجحات خارجی مانند ارشاد، تبلیغ و شرع متفاوت باشند و در نتیجه از نظر وقوع خیر از آنها هم مختلف باشند."

منصور: "لازمه این گفتار این است که صدور خیرات و شرور از انسانهای مختلف به اموری درونی و ذاتی و در نتیجه غیر قابل تغییر برگردد که انسانها در آن امور و به قول شما "طینتها" هیچ نقش و اختیاری ندارند و آنها اموری خدادادی هستند، و در نتیجه همه کارهای خیر و شری که از انسانها صادر می‎گردد از پیش تعیین و مقدر شده اند؛ و از طرفی هم می‎گویید انسان موجود مختار است؛ این یک تناقض آشکار

ناوبری کتاب