آیت‌الله منتظری

صورت منطقا امتناعی ندارد که همواره بتواند چنین انتخابی بکند؛ پس با وجود امکان ذاتی این امر، یا خداوند قادر مطلق نیست که همه انسانها را مختار و خیرخواه بیافریند یا این که او قادر مطلق است ولی نخواسته است چنین کند که در این صورت حکمت و عدالت او مورد سؤال قرار می‎گیرد."

ناصر: "اولا: شیطان نیز فاعل مختار است و به اختیار خود شیطنت می‎کند، وگرنه مورد تکلیف الهی واقع نمی شد. ثانیا: به نحو معارضه ممکن است کسی بگوید: بعضی انسانها هم به اختیار خود شر را برمی گزینند پس معلوم می‎شود همه انسانها می‎توانند به گونه ای باشند که همیشه به اختیار خود شر را برگزینند، و این که خداوند همه آنها را برگزیننده شر نیافرید یا به خاطر آن است که قدرت بر آن نداشت یا به خاطر آن است که اجمالا حکمت و عدالتی از ناحیه او در کار بوده است.

تبیین رابطه افعال اختیاری با اراده

ثالثا: اساسا رابطه بین اراده و کار خیر یک رابطه امکانی است؛ یعنی امر خیر ممکن است از انسان مرید و مختار صادر و موجود گردد و ممکن است صادر و موجود نگردد؛ و هرکدام از وجود و عدم خیر، برای او ذاتا ممکن می‎باشد؛ و در جای خود ثابت شده است که وجود و عدم برای ممکن الوجود به منزله دو کفه ترازو یکسان و متساوی می‎باشند، و اگر ممکن بخواهد موجود یا معدوم باشد باید مرجحی برای طرف وجود و یا طرف عدم باشد تا آن را از حالت تساوی خارج