آیت‌الله منتظری

است که آشکارا برای حداکثر لذت انسانی و حداقل درد و رنج بشری طراحی نشده، با وجود این ممکن است برای هدف کاملا متفاوت دیگری، یعنی پرورش روح، کاملا مناسب باشد."جان هیک، به نقل از فلسفه دین، ترجمه بهزاد سالکی، ص 112

دو شبهه و دو پاسخ

اما مورد سوم از اشکال شما در حقیقت دو پرسش است:

1 - چرا خداوند انسان را قادر و مختار بیافرید تا در نتیجه بتواند ظلم و شر را برگزیده و مرتکب شود؟

2 - و چرا با این وصف خداوند برای او گاه مجازات دنیوی مثل عذابهای دنیوی و یا قصاص و حدود، و گاه در برزخ و آخرت عذاب و عقاب مقرر داشته است ؟

در مورد پرسش اول پاسخ همان است که قبلا به آن اشاره شد؛ خداوند افاضه کننده وجود عینی و خارجی اشیاء و ماهیات و قوابل می‎باشد. و ماهیات و قوابل از وجودات خاصه انتزاع می‎شوند، و امتیاز قابل ها از آن خود آنها و ذاتی آنهاست و آن امتیازها اعطا کردنی یا سلب کردنی نیست. مثل انسان، گوسفند و... از نظر وجود عینی به خداوند وابسته و قائم اند ولی این گونه نیست که خداوند انسان را انسان و گوسفند را گوسفند کرده باشد. انسان بالذات انسان و گوسفند بالذات گوسفند است. و این که انسان فاعل مختار باشد و بتواند خیر یا شر را