و اما جواب تفصیلی: پس منوط است به تفصیل و بازکردن اشکال شما در ابعاد مختلف آن. شما در اشکال خود به سه نکته اساسی اشاره کردید:
1 - تبعیض خداوند نسبت به موجودات و تفاوتی که بین آنها وجود دارد.
2 - شرور موجود در جهان.
3 - خلقت انسان مختار، و عقاب او بر اعمال ناشایستی که او به اختیار خدادادی خود انجام میدهد.
منشاء تفاوتها و تبعیضات
در اینجا لازم است نکته هایی مورد توجه قرار گیرد:
الف - لازمه کثرت موجود در نظام هستی اختلاف و امتیاز است، اگر امتیاز و اختلاف موجودات از میان برداشته شود جز وحدت و یکتایی هستی باقی نخواهد ماند؛ خواه کثرت کثرت عرضی و موضوعی باشد که توسط ماهیات گوناگون پدید میآید، مثل این که یک وجود انسان است، یکی گوسفند است، یکی درخت است، یکی سنگ و...، و خواه کثرت طولی و تشکیکی باشد که برحسب مراتب شدید و ضعیف وجود حاصل شده است. یک وجود واجب است یکی ممکن، یکی علت است یکی معلول، یکی بالفعل است دیگری بالقوة و...؛ حکیم سبزواری (ره) به این دو قسم کثرت اشاره کرده است:
.jpg)
