صفحه ۲۵۳

را به فعلی که به قول اشاعره فاعل آن خداست تکلیف نمود و در تخلف از آن او را مؤاخذه کرد؟!

در این رابطه ملای رومی در مثنوی می‎گوید:

در خرد جبر از قدر رسواتر است ____ زانکه جبری حس خود را منکر است
جمله عالم مقر در اختیار ____ امر و نهی این بیار و آن میار
زانکه محسوس است ما را اختیار ____ خوب می‎آید بر او تکلیف کار
نغز می‎آید بر او کن یا مکن ____ امر و نهی و ماجراها در سخن
این که فردا این کنم یا آن کنم ____ این دلیل اختیار است ای صنم
و آن پشیمانی که خوردی از بدی ____ ز اختیار خویش گشتی مهتدی
جمله قرآن امر و نهی است و وعید ____ امر کردن سنگ مرمر را که دید؟
هیچ دانا هیچ عاقل این کند ____ با کلوخ و سنگ، خشم و کین کند؟

و باز در این رابطه داستانی را نقل می‎کند:

ناوبری کتاب