آیت‌الله منتظری

الاشاعرة لیس جمیع افعال الله تعالی حکمة و صوابا لان الفواحش و القبائح کلها صادرة عنه تعالی، لانه لا مؤثر غیره"نهج الحق، ص 73 [اشاعره می‎گویند: همه افعال خدا حکمت و صواب نیست، چون زشتی ها و بدی ها همه از خدا صادر می‎شوند زیرا غیر او مؤثری نیست.]

و بالاخره تعبد اشاعره به حاکمیت مطلق خدا و این که انسانها نیز در افعال خود مجبورند و فاعل افعال منسوب به آنان خداست، موجب شده که حسن و قبح عقلی را، هم در افعال خدا و هم در افعال منسوب به انسانها انکار نمایند.

سابقه مسأله جبر و تفویض در تاریخ اسلام

ضمنا مخفی نماند که بحث در مسأله جبر و تفویض در قرن دوم هجری بین متکلمین اهل سنت به اوج رسیده بود. اشاعره از اهل سنت قائل به جبر، و معتزله قائل به تفویض بودند؛ و هر دسته دسته دیگر را به مخالفت با کتاب و سنت بلکه بسا به کفر و زندقه متهم می‎کردند. و چون دامنه بحث خیلی وسیع و در عین حال بسیار عمیق می‎باشد تفصیل آن در اینجا نمی گنجد، ولی بجاست به نحو خلاصه به آن اشاره شود:

اشاعره می‎گفتند: همه حوادث عالم به اراده خدا موجود می‎شوند و هیچ چیز جز اراده او در وجود حوادث عالم دخالت ندارد. اگر برحسب ظاهر آتش فرش ما را می‎سوزاند یا فلان زهر انسانی را می‎کشد یا