الاشاعرة لیس جمیع افعال الله تعالی حکمة و صوابا لان الفواحش و القبائح کلها صادرة عنه تعالی، لانه لا مؤثر غیره"نهج الحق، ص 73 [اشاعره میگویند: همه افعال خدا حکمت و صواب نیست، چون زشتی ها و بدی ها همه از خدا صادر میشوند زیرا غیر او مؤثری نیست.]
و بالاخره تعبد اشاعره به حاکمیت مطلق خدا و این که انسانها نیز در افعال خود مجبورند و فاعل افعال منسوب به آنان خداست، موجب شده که حسن و قبح عقلی را، هم در افعال خدا و هم در افعال منسوب به انسانها انکار نمایند.
سابقه مسأله جبر و تفویض در تاریخ اسلام
ضمنا مخفی نماند که بحث در مسأله جبر و تفویض در قرن دوم هجری بین متکلمین اهل سنت به اوج رسیده بود. اشاعره از اهل سنت قائل به جبر، و معتزله قائل به تفویض بودند؛ و هر دسته دسته دیگر را به مخالفت با کتاب و سنت بلکه بسا به کفر و زندقه متهم میکردند. و چون دامنه بحث خیلی وسیع و در عین حال بسیار عمیق میباشد تفصیل آن در اینجا نمی گنجد، ولی بجاست به نحو خلاصه به آن اشاره شود:
اشاعره میگفتند: همه حوادث عالم به اراده خدا موجود میشوند و هیچ چیز جز اراده او در وجود حوادث عالم دخالت ندارد. اگر برحسب ظاهر آتش فرش ما را میسوزاند یا فلان زهر انسانی را میکشد یا