آیت‌الله منتظری

برحسب استعدادها افاضه خداوند بر آن ادامه دارد و موجودات گوناگونی در درجات و مراتب مختلف به وجود می‎آیند تا این که در مرحله آخر انسانهای کاملی که در کمال هم طراز عقل اول می‎باشند به وجود می‎آیند.

پس انسانهای کامل و به عبارت دیگر انبیای الهی و ائمه معصومین (ع) ثمره کامل و علت غایی عالم ماده و تحرکات آن می‎باشند. و به عنوان مثال یک باغبان ماهر در یک باغ درختهای گوناگونی را کشت می‎کند و آب و شرایط نمو و تکامل را برای همه آنها فراهم می‎نماید و در تربیت آنها می‎کوشد و هدف و انگیزه او در احداث این باغ میوه های باارزش و شیرینی است که در آخر به دست می‎آیند هرچند میوه های کم ارزش و علف های هرز نیز به تبع رشد می‎کنند، و غایة الغایات خود باغبان است؛ زیرا او میوه های شیرین را برای خود می‎خواهد، و به تعبیر دیگر غایة الغایات خود فاعل است. همچنین هدف باغبان عالم ماده و طبیعت نیز در احداث ماده و تحریک آن در مسیرهای گوناگون به دست آمدن انسانهای کامل هم طراز عقل اول می‎باشد. پس انبیای الهی و ائمه معصومین (ع) در حقیقت علت غایی نظام تکوین و خلقت عالم ماده می‎باشند، و غایة الغایات خداست.(واصطنعتک لنفسی)، سوره طه (20)، آیه 41؛ "خلقت الاشیاء لاجلک و خلقتک لاجلی"، علم الیقین، فیض کاشانی، ص 68