آیت‌الله منتظری

1 - "عقل"؛ پس انسان در حال دیوانگی تکلیفی ندارد، خواه دیوانگی اش دائمی باشد و خواه مقطعی.

2 - "قدرت"؛ پس شخصی که به طور کلی از انجام وظایف خود عاجز است تکلیفی ندارد، و اگر نسبت به انجام بعضی از وظایف ناتوان است نسبت به همان بعض تکلیفی ندارد؛ چرا که وظایف و تکالیف الهی هیچ گاه بالاتر از میزان قدرت و توانایی افراد نیست، خداوند متعال می‎فرمایند: (لا یکلف الله نفسا الا وسعها)سوره بقره (2): آیه 286. یعنی: "خداوند هیچ کسی را جز به اندازه توانایی اش تکلیف نمی کند".

3 - "اختیار"؛ پس فردی که تحت سلطه دیگری است و هیچ گونه اختیاری در به جا آوردن وظایف و دستورات دینی ندارد تکلیفی ندارد.

4 - "بلوغ"؛ پس بر بچه ای که به حد بلوغ نرسیده است تکلیفی نیست؛ و نشانه بلوغ دختر یکی از سه چیز است:

اول: روئیدن موی زبر و درشت زیر شکم.

دوم: بیرون آمدن منی از وی، خواه در بیداری و خواه در خواب.

سوم: تمام شدن نه سال قمری.نه سال قمری تقریبا 98 روز زودتر از نه سال شمسی کامل می‎گردد.

چند مسأله:

(مسأله 1) دختری که نمی داند نه سال او تمام شده یا نه، در صورتی که آبستن گردد یا خونی ببیند که نشانه های حیض را دارد، معلوم می‎شود که پیش از این بالغ شده است.

(مسأله 2) روییدن موی درشت در صورت و پشت لب و در سینه و در زیر بغل و نیز درشت شدن صدا و مانند اینها نشانه بالغ شدن نیست، مگر این که انسان به واسطه اینها به بالغ شدن خود یقین کند.

(مسأله 3) نماز، روزه و سایر عبادات بچه نابالغی که خوب و بد را تشخیص می‎دهد صحیح است.