میراث دار دینداری و آزادگی
"احسان هوشمند"
آیت الله حسینعلی منتظری به عنوان یکی از شخصیت های دینی و سیاسی ایران معاصر روز گذشته دارفانی را وداع گفت . مرحوم آیت الله منتظری در سال 1301 از مادر زاده شد و در طی 87 سال زندگی همراه با فداکاری ، رنج ، زندان ، حصر، بی مهری و تلاش خویش ، اثرات ماندگاری در حوزه های مختلف دینی و فقهی ، فرهنگی ، ملی ، سیاسی و انسانی بر جای گذاشت .
مرحوم آیت الله منتظری بخش زیادی از عمر خود را وقف مبارزه با استبداد نمود. از سال 1340 تا پیروزی انقلاب در سال 1357 بی وقفه در زندان یا تبعید بود. بخشی از دوران طولانی رنج زندان نیز همراه با فرزندش مرحوم محمد منتظری طی شد. پس از پیروزی انقلاب ، در مجلس خبرگان به عنوان جانشین آیت الله خمینی برگزیده شد و پس از آیت الله طالقانی مدتی عهده دار امامت نماز جمعه تهران بود. مرحوم آیت الله منتظری به دلایلی از جمله مخالفت جدی با اعدام های بی رویه دهه شصت و نیز وضعیت زندان ها، استمرار جنگ و ... مورد بی مهری قرار گرفت و فشارهای سختی را متحمل شد و در نهایت با استعفای ایشان از قائم مقامی رهبری زندگی ایشان وارد مرحله تازه ای شد. پس از فوت آیت الله خمینی ، فشارها بر آیت الله منتظری تشدید شد. حصر خانگی ، حملات نیروهای معلوم و نامعلوم به بیت ایشان ، دستگیری اعضای خانواده و ... از جمله این تضییقات و فشارها بود. هر چند تمامی این فشارها و رنج ها موجب نشد تا ایشان ذره ای از مواضع خود کوتاه آید.
آیت الله منتظری به دلایل گوناگونی یکی از مهمترین شخصیت ها و نخبگان ایران معاصر به شمار میرود.
1 - در حوزه فقاهت آیت الله منتظری را باید از نسل نوین مجتهدان و مراجعی دانست که دغدغه عصر و زمان خود را داشت . با مسائل زمان خود عمیقا مواجهه داشت و برای این دست از موضوعات نیز با فتوای تازه و بی سابقه خود منشاء شکل گیری نگرش ها و رویکردهای نوینی در فقه گردید. هر چند باید آیت الله منتظری را یکی از پیشگامان طرح نظریه ولایت فقیه دانست اما گذر زمان نشان داد قصد و منظور وی از ولایت فقیه نه حاکمیت مطلقه و بی قید و شرط یک فقیه بر تمام شئون سیاسی ، فرهنگی و اجتماعی است ; بلکه ولی فقیه مورد نظر ایشان تنها ناظری است بر مسائل جاری کشور ! همچنین از همین منظر فتاوای بیشمار ایشان درباره حرمت حقوق دگراندیشان نشان از هم و غم ایشان برای بسط آزادی های سیاسی و مدنی داشت . امری که تا پیش از آقای منتظری کمتر سابقه ای در میان فقهای شیعه داشته است . فتوای ایشان در خصوص حقوق بهائیان نمونه ای از نوآوری و در عین حال مواضع شجاعانه ایشان است . کمتر فقیهی در سده معاصر با چنین جسارتی درباره حقوق بهائیان و سایر جریان های عقیدتی اعلام موضع کرده است . آثار متعدد فقهی ایشان اینک یکی از منابع جدی در حوزه علوم حوزوی به ویژه فقه و اصول به شمار میرود.
2 - آیت الله منتظری گذشته از برجستگی فقاهتی و نوآوری های گوناگون در این حوزه ، از مناظر گوناگون دیگری نیز دارای برجستگی های بی بدیلی بود. صداقت همراه با شجاعت ایشان ، تجربه زندان های طولانی و شکنجه های سنگین در رژیم گذشته و تعامل آزاد و بی قید و شرط با دگراندیشان موجب شده بود همواره نسبت به حقوق اساسی ملت به ویژه آزادی های مدنی و سیاسی حساس باشند. شاید بسیاری از زندانیان دهه شصت فراموش نکرده باشند که آیت الله منتظری برای نظارت بر زندان های آن دوران و با کمک برخی از نزدیکان و دوستان خود، در قالب زندانی از وضعیت زندان ها و زندانیان باخبر میشد و این هشیاری ایشان موجب کاهش رنج و آلام زندانیان سیاسی در آن دوران میگردید.
مقاومت آیت الله منتظری در برابر موج گسترده اعدام های دهه شصت بر کمتر کسی پوشیده است . در آن دوران به جز ایشان و تعداد محدودی از نخبگان کمتر کسی جسارت و جرأت چنین مقاومت و اعتراضی داشت ، بلکه بسیاری از نخبگان سیاسی و شخصیت های حکومتی یا با این وضعیت همراه شده یا سکوت پیشه کردند. انتشار خاطرات آیت الله منتظری با ارایه اسناد و مدارک مختلف بخشی از ابعاد پنهان این ماجرای غم انگیز را به تصویر میکشد. بی گمان خاطرات ایشان یکی از مستندترین و دقیق ترین گزارش های موجود در این خصوص میباشد. البته خاطرات منتشر شده ایشان برای آگاهی از بسیاری از رویدادهای چهار دهه اخیر کشور حائز اهمیت میباشد.
3 - توجه به حقوق پیروان مذاهب دیگر و به ویژه اهل سنت در ایران یکی دیگر از مشخصه های تلاش این فقیه برجسته میباشد. اعلام هفته ای به نام هفته وحدت در جمهوری اسلامی از طرف ایشان نه برای تشریفات ! بلکه نشانی از عمق دغدغه های آیت الله بود. حضور ایشان در دوران تبعید در شهر سقز موجب شده بود شناخت ایشان از اهل سنت منحصر و محدود به منابع و آثار مکتوب یا گزارش های شفاهی نباشد. تلاش ایشان برای نزدیک کردن دیدگاه های شیعه و سنی و در عین حال حفظ حقوق سنی مذهبان مسلمان از این رویکرد قابل تأمل است .
4 - همراهی آیت الله منتظری با حرکت عظیم و مردمی جنبش سبز نقطه عطف دیگری در مبارزات ملت ایران محسوب میشود. مرحوم آیت الله منتظری در شش ماه گذشته با تمام وجود و علیرغم کهولت سن از این جنبش و خواسته های دموکراتیک ، مسالمت آمیز و فراگیر آن حمایت کرد. فتاوی بدیع ایشان درباره ولایت فقیه ، امر به معروف و دیگر مواضع ایشان پشتوانه ای برای این جنبش محسوب میشد.
درگذشت این فقیه آراسته به معنویت ، اخلاق ،مردم داری و اخلاص برای مردم ایران ضایعه ای جبران ناپذیر است . بی گمان ملت حق شناس ایران با حضور سبز، میلیونی و یکپارچه خود در مراسم تدفین و ترحیم این فقیه ارزشمند، بار دیگر با آرمانهای سبز مرحوم آیت الله منتظری تجدید میثاق خواهد کرد.
مرحوم آیت الله منتظری بخش زیادی از عمر خود را وقف مبارزه با استبداد نمود. از سال 1340 تا پیروزی انقلاب در سال 1357 بی وقفه در زندان یا تبعید بود. بخشی از دوران طولانی رنج زندان نیز همراه با فرزندش مرحوم محمد منتظری طی شد. پس از پیروزی انقلاب ، در مجلس خبرگان به عنوان جانشین آیت الله خمینی برگزیده شد و پس از آیت الله طالقانی مدتی عهده دار امامت نماز جمعه تهران بود. مرحوم آیت الله منتظری به دلایلی از جمله مخالفت جدی با اعدام های بی رویه دهه شصت و نیز وضعیت زندان ها، استمرار جنگ و ... مورد بی مهری قرار گرفت و فشارهای سختی را متحمل شد و در نهایت با استعفای ایشان از قائم مقامی رهبری زندگی ایشان وارد مرحله تازه ای شد. پس از فوت آیت الله خمینی ، فشارها بر آیت الله منتظری تشدید شد. حصر خانگی ، حملات نیروهای معلوم و نامعلوم به بیت ایشان ، دستگیری اعضای خانواده و ... از جمله این تضییقات و فشارها بود. هر چند تمامی این فشارها و رنج ها موجب نشد تا ایشان ذره ای از مواضع خود کوتاه آید.
آیت الله منتظری به دلایل گوناگونی یکی از مهمترین شخصیت ها و نخبگان ایران معاصر به شمار میرود.
1 - در حوزه فقاهت آیت الله منتظری را باید از نسل نوین مجتهدان و مراجعی دانست که دغدغه عصر و زمان خود را داشت . با مسائل زمان خود عمیقا مواجهه داشت و برای این دست از موضوعات نیز با فتوای تازه و بی سابقه خود منشاء شکل گیری نگرش ها و رویکردهای نوینی در فقه گردید. هر چند باید آیت الله منتظری را یکی از پیشگامان طرح نظریه ولایت فقیه دانست اما گذر زمان نشان داد قصد و منظور وی از ولایت فقیه نه حاکمیت مطلقه و بی قید و شرط یک فقیه بر تمام شئون سیاسی ، فرهنگی و اجتماعی است ; بلکه ولی فقیه مورد نظر ایشان تنها ناظری است بر مسائل جاری کشور ! همچنین از همین منظر فتاوای بیشمار ایشان درباره حرمت حقوق دگراندیشان نشان از هم و غم ایشان برای بسط آزادی های سیاسی و مدنی داشت . امری که تا پیش از آقای منتظری کمتر سابقه ای در میان فقهای شیعه داشته است . فتوای ایشان در خصوص حقوق بهائیان نمونه ای از نوآوری و در عین حال مواضع شجاعانه ایشان است . کمتر فقیهی در سده معاصر با چنین جسارتی درباره حقوق بهائیان و سایر جریان های عقیدتی اعلام موضع کرده است . آثار متعدد فقهی ایشان اینک یکی از منابع جدی در حوزه علوم حوزوی به ویژه فقه و اصول به شمار میرود.
2 - آیت الله منتظری گذشته از برجستگی فقاهتی و نوآوری های گوناگون در این حوزه ، از مناظر گوناگون دیگری نیز دارای برجستگی های بی بدیلی بود. صداقت همراه با شجاعت ایشان ، تجربه زندان های طولانی و شکنجه های سنگین در رژیم گذشته و تعامل آزاد و بی قید و شرط با دگراندیشان موجب شده بود همواره نسبت به حقوق اساسی ملت به ویژه آزادی های مدنی و سیاسی حساس باشند. شاید بسیاری از زندانیان دهه شصت فراموش نکرده باشند که آیت الله منتظری برای نظارت بر زندان های آن دوران و با کمک برخی از نزدیکان و دوستان خود، در قالب زندانی از وضعیت زندان ها و زندانیان باخبر میشد و این هشیاری ایشان موجب کاهش رنج و آلام زندانیان سیاسی در آن دوران میگردید.
مقاومت آیت الله منتظری در برابر موج گسترده اعدام های دهه شصت بر کمتر کسی پوشیده است . در آن دوران به جز ایشان و تعداد محدودی از نخبگان کمتر کسی جسارت و جرأت چنین مقاومت و اعتراضی داشت ، بلکه بسیاری از نخبگان سیاسی و شخصیت های حکومتی یا با این وضعیت همراه شده یا سکوت پیشه کردند. انتشار خاطرات آیت الله منتظری با ارایه اسناد و مدارک مختلف بخشی از ابعاد پنهان این ماجرای غم انگیز را به تصویر میکشد. بی گمان خاطرات ایشان یکی از مستندترین و دقیق ترین گزارش های موجود در این خصوص میباشد. البته خاطرات منتشر شده ایشان برای آگاهی از بسیاری از رویدادهای چهار دهه اخیر کشور حائز اهمیت میباشد.
3 - توجه به حقوق پیروان مذاهب دیگر و به ویژه اهل سنت در ایران یکی دیگر از مشخصه های تلاش این فقیه برجسته میباشد. اعلام هفته ای به نام هفته وحدت در جمهوری اسلامی از طرف ایشان نه برای تشریفات ! بلکه نشانی از عمق دغدغه های آیت الله بود. حضور ایشان در دوران تبعید در شهر سقز موجب شده بود شناخت ایشان از اهل سنت منحصر و محدود به منابع و آثار مکتوب یا گزارش های شفاهی نباشد. تلاش ایشان برای نزدیک کردن دیدگاه های شیعه و سنی و در عین حال حفظ حقوق سنی مذهبان مسلمان از این رویکرد قابل تأمل است .
4 - همراهی آیت الله منتظری با حرکت عظیم و مردمی جنبش سبز نقطه عطف دیگری در مبارزات ملت ایران محسوب میشود. مرحوم آیت الله منتظری در شش ماه گذشته با تمام وجود و علیرغم کهولت سن از این جنبش و خواسته های دموکراتیک ، مسالمت آمیز و فراگیر آن حمایت کرد. فتاوی بدیع ایشان درباره ولایت فقیه ، امر به معروف و دیگر مواضع ایشان پشتوانه ای برای این جنبش محسوب میشد.
درگذشت این فقیه آراسته به معنویت ، اخلاق ،مردم داری و اخلاص برای مردم ایران ضایعه ای جبران ناپذیر است . بی گمان ملت حق شناس ایران با حضور سبز، میلیونی و یکپارچه خود در مراسم تدفین و ترحیم این فقیه ارزشمند، بار دیگر با آرمانهای سبز مرحوم آیت الله منتظری تجدید میثاق خواهد کرد.
.jpg)
